Uyazi ngaphi ukuthi u-cyber yini? Phikisana, kwi-ekhaya edijithali, i-cyber uhlukele. Ikhetha ukungavumele amandla akethu. Hlola umlando wokubona kule nto sifundekayo kwisebe, amakhompiyutha kunye ne-tablets. Siya ngenqanawe inani lokulayishwa lama-details amanye amagama njengamakhawulo, igama kunye nokuphiwa kwesikhumba. Uma angakho u-cyber uthunyelwe, abantu abangaphambili bazothatha le nto kathesi. Ngoku kuhlukele, njengekho ungathanda ukuba aluhlwele amadada akho esikhathini — asihambi sihlala ukuthi abanye abantu abazange babhe bethathe imininingwane yesintsho!
Ngaphandle kokubona, ngaba uqinisekisa ukuba ngcono iphilo le technology yamanje? Ngaphezulu lokhu lungenziwayo! Ukunciphisha (Encryption) nguqulelo lomkhankaso osebenzayo. Ukunciphisha kunjalo ngenxa yokuba yileyo umkhankaso ofunekayo ukuphawula amagama. Ngokuvamile, sithetha ukuthi wena ne ntombazane yakho ungene ngephethalenti elikhoyo lokulayisha amagama apho akukho noma yinto eyaziwayo. Akukho noma yintoni oyazi kungani ubhubhe ngesiqephu esiqinisekisayo! Okunye okufuneka ukugcina ulwandle lwemali olungaxoxwa loo mali, lizofuneka usebenze phethalenti lokulayisha ukuba amagama angahlala njengezinye ezidingekayo zimigomo neentsha ezifanayo. Ngexesha lokusemva kwesikhashana sokushintsha, ungafuna phethalenti lokulayisha uphawuleka ukuba amagama angahlala njengamagama omkhulu. Ngendlela ye-encryption, imali engenziwe yenza isiqinisekiso sekuxhasa.
Aye, ngemva kokuba kusayiqinisekileyo, ngezantsi zazoba abantu ababangqi baza kuhle ukubhukuda ikhowudi kunye nokuthola idatha yethu. Lokho kuluphiwa njengephakathi lokusebenza lweziqhamo ze-siber. Ungavala lokhu njengokuba umntu omkhulu wenza ngaphandle komthombo yokulula ukuba aze akwazi ukucina yintlango yakho yokutsha kunye nokujewula okungakho. Kodwa asibuyelele! Ziziphi iindlela ezinomsindo esizathuthukisa sasenziya ukuba siqukethe: Ukuxhasa lokhu kukho ukuba usiqinisekiswe ngokukho ukuba usebenze iimpawadi emndeni. Impawadi emndeni yinto engazelelwayo ukugcwalisa. Uyazi ukuba kufuneka kube neentsha kunye neentsha ezifana nazo ukuba kuhleke izinkinga ezingazange zisetshenziswa njengendawo yokuvikela elandelayo; kunye nokuba kuhleke kakhulu ukuncedisa ukuba uqinisekise ameyilayithi apho (imeyilayithi ye-phishing iyinto elizusetshenziswa yabantu abahlukene ukwenza izinqambo zesi-siber). Imeyilayithi ye-phishing zingacabanga. Njengoko zingayazi ukuba zingaqhuba kwiinkxaso ezinikezeliyo noma umntu olandelayo owesetyenziswa ukuba uzame ukusetshenziswa kweziqhawu zokusetyenziswa. Le ameyilayithi zinsixhenxe ukuba ziqukethe ukuba uzivumelene nokuthi zidibene. Ngenxa yesikhumbuzo sokuba kuhleke kakhulu kunye nokwazi ukuba uzityipha lokhu oluya ukuba uzindize ukuba uzihlinzekise kusayiqinisekileyo!
I-Cyber ayiqhelekanga kumthetho wokugcinwa kwemali encwadini - yintoni yilungelo lolandelayo lomsebenzi. Izityanti zama ukugcina amagama akhona neemali yakho ezifunekayo kusushelelwa kwezinto ezingaphandle kwezi zinto ezizenzakalo. Ukuthi uthi uphakamise i-bakery ethile amacookie emambili. Angavumeleli ukuthi akufuneki le nto leyo usetyenziswa ukuba aluhlale umlando we-recipe! I-Cyber yi-Cyber engenayo ngendawo enye imibhalo eyayiphi inguqulo elula elula lasekupheleni lokuthi uma ufunda izinto nge-internet, ngendawo okulandelayo izityanti zingenza ukuba imali yakho yicaliwe kakhulu. Ngokuqinisekileyo ukuba uhlale kakhulu lokhu too. Ngokuqinisekanga ukuthi umntu omkhulu wahluleke nomncedisi wemali wakho? Le nto iyiphuzo epheleleyo kunye nokubonisa amaziko ekubeni. Ukuba I-Cyber Likhulu Lokuba Yintlango Engenayo Ngenxa Yakho Sisusa Online Ningashintsha.
Kunezinye ezininzi zethu zifuna ukuthi ulwandle okanye nokuthi amaxwebhu nekuphakamiswa kweamaxwebhu kukho ngenxa yobunzima. Ngokugcina, ngalendlela lwakho olwababili, wonke amagqirha akho wathetha ukudlulisa iintsima ezintathu? Bathanda ukukhutshwe kumazibuko abo ukungavumele ngonyaka. Wonke amaninzi awaziweyo ahlala kule nto yokuhlola ukuba angavumele ngonyaka, kodwa kunye noxibelela lokubona ukuba ingathi yakhe imigomo engcono yayizibuko ezidingekayo lapho le ngxoxo alingavumele. Kufanele kuya kwiintloko zakho ezinomsindo, uzame ukubuyisela isoftholi sakho ngomoya wombuzo kunye nokunceda ukuba UNGABHEKELE INGQUMBO YESIXHESHA ESISUSILOSO!! Iziphumo ezintsha eziningi zisebenza ngokubonisa ukuba usaphinde usafika kwindawo elikhulu lokuhlola.
Siyathanda ukuqhuba kwenye indawo yethu.